ประวัติความเป็นมาของสถานีตำรวจภูธรบ้านหลวง
ประวัติความเป็นมา
มีตำนานเล่าสืบกันมาว่า..ในสมัยก่อนเจ้าผู้ครองเมืองเชียงรายต้องการเชื่อมสัมพันธไมตรีกับนครน่าน ดังนั้น เจ้าผู้ครองนครเมืองเชียงราย จึงได้ถวายช้างเผือกแก่เจ้าผู้ครองนครน่าน โดยให้เจ้าผู้ครองนครน่านเสด็จไปรับช้างเผือกที่นครเชียงราย เนื่องจากสภาพพื้นที่ในสมัยนั้นเป็นป่าดงดิบและภูเขาสูงชันการเดินทางต้องใช้การเดินเท้า หรืออาศัยช้าง ม้า วัว ต่าง ๆ เป็นพาหนะ เจ้าผู้ครองนครน่าน และ ข้าราชบริพารออกเดินทางไปนครเชียงราย ทางทิศตะวันตกของจังหวัดน่าน หลังจากเสด็จถึงนครเชียงรายแล้ว และเมื่อได้รับการถวายช้างเผือกก็เสด็จกลับนครน่าน ในการเดินทางกลับนครน่าน เจ้าผู้ครองนครน่านและข้าราชบริพาร ซึ่งผ่านการเดินทางอันทุรกันดารเป็นระยะเวลาแรมเดือน จึงได้อยู่ประทับแรมเป็นระยะ ๆ ในช่วงหนึ่งที่ได้หยุดพักประทับแรมเป็นเวลานานกว่าที่อื่น ๆ คณะราชบริพารได้ปลดสัมภาระต่าง ๆ จากช้าง ม้า และวัวต่าง ๆ วางไว้ ณ บริเวณที่พัก (ภาษาพื้นเมืองเหนือ เรียกว่า “ปง” แปลว่า “วาง” ) ต่อมาสถานที่ดังกล่าวจึงมีชื่อเรียกว่า “ปง” ปัจจุบันคือ อำเภอปง จังหวัดพะเยา จากนั้นผู้ครองนครน่านและคณะราชบริพารได้ออกเดินทางต่อ ระหว่างการเดินทางได้มีการขับร้องเพลงมาตลอด และขณะที่เดินทางมาถึงบริเวณเชิงเขาแห่งหนึ่ง เจ้าผู้ครองนครน่านและคณะราชบริพารเกิดความท้อแท้ในใจในการเดินทางจึงทำให้ความสนุกสนานหมดไป ซึ่งบริเวณเชิงเขาดังกล่าวในปัจจุบันก็คือ อำเภอเชียงม่วน จังหวัดพะเยา จนกระทั่งการเดินทางเข้าเขตตำบลสวด และได้พักแรมในที่บริเวณที่แห่งหนึ่ง พร้อมได้ปรึกษาหารือกับคณะราชบริพาร เพื่อทำพิธีสมโภชช้างเผือกที่ได้รับจากเจ้าผู้ครองนครเชียงราย ในพิธีสมโภชได้มีการนิมนต์พระสงฆ์มารับบิณฑบาตและเจริญพระพุทธมนต์ และราษฎรที่มาร่วมพิธีสมโภชช้างเผือกครั้งนี้ ได้นำข้าวปลาอาหารและเครื่องไทยทานต่าง ๆ มาถวายแด่พระสงฆ์เป็นจำนวน มาก จนพอกพูนล้นบาตรของพระสงฆ์ซึ่งภาษาพื้นเมืองเหนือ เรียกว่า “สวด” แปลว่า “ พอกพูน ล้น หรือมูน” สถานที่ประกอบพิธีเรียกว่า “สวด” ปัจจุบันคือสถานที่ตั้งอำเภอบ้านหลวง จังหวัดน่านอำเภอบ้านหลวง แต่เดิมเป็นตำบลหนึ่งในเขตอำเภอบ้านม่วง จังหวัดเชียงราย ในปัจจุบันคือ อำเภอปง จังหวัดพะเยา ต่อมาในปี ๒๔๔๐ ได้โอนมาขึ้นอยู่กับอำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่านและ มีฐานะเป็นตำบล เรียกว่า “ตำบลสวด”
เมื่อวันที่ ๑๒ มกราคม ๒๕๑๖ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ได้เสด็จพระราชดำเนิน พร้อมด้วยพระบรมโอรสาธิราชฯ ทรงเยี่ยมเยือนราษฎรตำบลสวดเป็นครั้งแรก ได้มีพระราชดำริเห็นสมควรยกฐานะตำบลสวด ขึ้นเป็นกิ่งอำเภอ เนื่องจากสภาพพื้นที่ภูเขาสูงชัน การคมนาคมระหว่างตำบลสวดกับอำเภอเมืองน่าน เป็นไปด้วยความยากลำบาก ดังนั้น ผู้ว่าราชการจังหวัดน่าน ในสมัยนั้น คือ นายสุกิจ จุลละนันท์ ได้กราบบังคมทูลถึงการขอยกฐานะตำบลสวดขึ้นเป็นกิ่งอำเภอโดยใช้ชื่อว่า “กิ่งอำเภอบ้านหลวง” ซึ่งพระองค์ทรงเห็นชอบด้วย จึงทรงรับสั่งให้รีบดำเนินการยกฐานะเป็นกิ่งอำเภอ
จังหวัดน่าน จึงได้ดำเนินการทำเรื่องเสนอกระทรวงมหาดไทย เพื่อประกาศยกฐานะตำบลสวดขึ้นเป็นกิ่งอำเภอบ้านหลวง ซึ่งต่อมาได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทย ลงวันที่ ๒๘ เมษายน ๒๕๑๘ แบ่งท้องที่อำเภอเมืองน่าน ยกฐานะเป็นกิ่งอำเภอเรียกว่า “กิ่งอำเภอบ้านหลวง อำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่าน” มีเขตการปกครองรวม ๓ ตำบล คือ ตำบลสวด ตำบลป่าคาหลวง และตำบลบ้านฟ้า ที่ว่าการกิ่งอำเภอตั้งอยู่ในเขตตำบลป่าคาหลวง หมู่ที่ ๒ ตั้งแต่วันที่ ๑๕ พฤษภาคม ๒๕๑๘ ็ เป็นต้นไป
วันที่ ๒๐ กรกฎาคม ๒๕๒๓ ได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทยเปลี่ยนแปลงเขตตำบล โดยตั้งตำบลบ้านพี้เพิ่มขึ้นอีก ๑ ตำบล รวมเขตการปกครอง ๔ ตำบล ๒๕ หมู่บ้าน
วันที่ ๔ พฤศจิกายน ๒๕๓๖ กิ่งอำเภอบ้านหลวง ได้รับการยกฐานะจาก “กิ่งอำเภอ” ขึ้นเป็น “อำเภอบ้านหลวง”
วันที่ ๑ เมษายน ๒๕๓๙ อำเภอบ้านหลวงได้รับการประกาศจัดตั้งหมู่บ้านเพิ่มเติมขึ้นอีก ๑ หมู่บ้าน โดยแยกบ้านพี้ใต้ หมู่ที่ ๒ ตำบลบ้านพี้ ออกเป็น ๒ หมู่บ้าน คือ บ้านพี้ใต้ หมู่ที่ ๒ และบ้านพี้กลางหมู่ที่ ๕ รวมเขตการปกครอง ๔ ตำบล ๒๖ หมู่บ้าน
ที่ตั้ง
สถานีตำรวจภูธรบ้านหลวง ตั้งอยู่เลขที่ ๑๑๘ บ้านป่าคาใหม่ หมู่ที่ ๒ ตำบลป่าคาหลวง อำเภอบ้านหลวง จังหวัดน่าน พิกัด PA – ๕๑๔๘๕๑ การติดต่อกับจังหวัดน่านใช้เส้นทางตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข ๑๐๙๑ ( น่าน – พะเยา )
อาณาเขตติดต่อ
สถานีตำรวจภูธรบ้านหลวง มีอาณาเขตพื้นที่การปกครองติดต่อกับเขตพื้นที่ต่างๆ ดังนี้
- ทิศเหนือ ติดต่อ อำเภอปง และ อำเภอเชียงม่วน จังหวัดพะเยา
- ทิศใต้ ติดต่อ อำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน และ อำเภอสอง จังหวัดแพร่
- ทิศตะวันออก ติดต่อ อำเภอเมือง จังหวัดน่าน
- ทิศตะวันตก ติดต่อ อำเภอเชียงม่วน จังหวัดพะเยา และ อำเภอสอง จังหวัดแพร่
ลักษณะภูมิประเทศทางภูมิศาสตร์
สถานีตำรวจภูธรบ้านหลวง จังหวัดน่าน ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของจังหวัดน่าน มีเขตพื้นที่รับผิดชอบทั้งหมด ประมาณ ๓๓๘.๒๑๐ ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๒๑๑,๓๘๐.๒๕ ไร่ คิดเป็นร้อยละ ๒.๙๕ ของพื้นที่ทั้งหมดของจังหวัดน่าน มีระยะทางห่างจากจังหวัดน่าน ประมาณ ๔๕ กิโลเมตร ลักษณะพื้นที่โดยทั่วไป เป็นป่าเขาสูงชันล้อมรอบ มีป่าไม้ที่ค่อนข้างสมบูรณ์ ป่าไม้ทางด้านทิศตะวันออกเป็นป่าไม้ดงดิบ ส่วนป่าไม้ทางด้านทิศตะวันตกเป็นป่าไม้เต็งรัง และเป็นแหล่งต้นน้ำที่สำคัญหลายสาย มีสายน้ำที่สำคัญ เช่น ลำน้ำสวด และลำน้ำพี้ ซึ่งไหลลงไปสู่แม่น้ำยม ณ ที่อำเภอเชียงม่วน จังหวัดพะเยา ราษฎรมีน้ำใช้ในการอุปโภค บริโภคจากลำน้ำสายดังกล่าวตลอดทั้งปี รวมทั้งสามารถนำน้ำไปใช้ในการเกษตรได้เป็นอย่างดี อำเภอบ้านหลวง มีทิวเขาผีปันน้ำทอดล้อมรอบอำเภอ ซึ่งเป็นทิวเขาหินแกรนิต ที่มีความสูงอยู่เหนือระดับน้ำทะเล ๖๐๐ – ๑,๒๐๐ เมตร คิดเป็นพื้นที่ ประมาณร้อยละ ๗๐ ของพื้นที่ทั้งอำเภอ พื้นที่โดยทั่วไปมีสภาพเป็นลูกคลื่นลาดชันเกินกว่า ๓๐ องศา ส่วนพื้นที่ราบ ลาดผ่านตามลุ่มน้ำ จะเป็นพื้นราบแคบๆ ระหว่างหุบเขาตามแนวยาวของลำน้ำพี้ และลำน้ำสวด มีพื้นที่สำหรับใช้ในการเกษตรกรรม ประมาณ ๒๒,๔๔๙ ไร่ คิดเป็นร้อยละ ๑๑.๐๙ ของพื้นที่ทั้งหมด มีสภาพภูมิประเทศเป็นป่าเขาล้อมรอบทั้งสี่ด้าน เป็นป่าที่อุดมสมบูรณ์ไปด้วยไม้นานาพันธุ์ชนิด มีสัตว์ป่าน้อยใหญ่ และสัตว์ป่าสงวน อาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะสัตว์ป่าหายากที่ใกล้จะสูญพันธุ์ กวาง เก้ง เป็นต้น
